سلامت از نگاه ملی

لطفا با شرکت در نظرسنجی های این وبلاگ به شناخت افکار عمومی کمک کنید

سلامت از نگاه ملی

لطفا با شرکت در نظرسنجی های این وبلاگ به شناخت افکار عمومی کمک کنید

تقاضای القایی (Induce demand) و مدیریت تکنولوژی سلامت (HTA)

1. تقاضای القائی در بازار سلامت Induce demand چیست؟

Health technology Assessment چیست؟

بخش بهداشت و درمان به لحاظ اهمیت ویژه ای ، مورد توجه صاحب نظران و اندیشمندان حوزه سلامت قرار دارد.

تصمیمگیران نظام سلامت در تمام دنیا .....

1. تقاضای القائی در بازار سلامت Induce demand چیست؟

2. Health technology Assessment

چیست؟

بخش بهداشت و درمان به لحاظ اهمیت ویژه ای ، مورد توجه صاحب نظران و اندیشمندان حوزه سلامت قرار دارد.

تصمیمگیران نظام سلامت در تمام دنیا با محدودیت منابع و نیازهای نامحدود افراد جامعه روبه رو می باشند.

در این اثناء ، انطباق سیاستگذاری ها و استراتژیهای اتخاذ شده با امکانات و منابع موجود ، استفاده بهینه از امکانات جهت توسعه سلامت ، رعایت ضوابط و استانداردهای ارائه خدمات ، به جهت افزایش کارآیی و اثربخشی خدمات ارائه شده حائز اهمیت می باشند.

در تمامی کشورهای جهان ، تقاضا برای خدمات بهداشتی ـ درمانی بیش از عرضه آن است. این موضوع در کشورهای روبه رشد که امکانات کمتری در اختیار دارند ، به مراتب شدیدتر است.

طبیعی است که در چنین شرایطی ، پاسخگوئی به تمامی تقاضاهای بهداشتی - درمانی افراد جامعه امکانپذیر نیست و بایستی با رعایت مؤلفه های مربوط به عدالت و سطح دسترسی به بسته خدمتی قابل قبولی به افراد جامعه بویژه اقشار نیازمند و آسیب پذیر ارائه نمود.

از مباحث تاثیرگذار در حوزه سلامت ، تئوری تقاضای القائی (Induce demand) می باشد. که درصورت عدم کنترل ، اعمال و مکانیسمهای کنترلی مربوطه ، صدمات جبران ناپذیری بر بهره برداران خدمات درمانی وارد و به تبع آن کیفیت خدمات ارائه شده را تحت تاثیر قرار می دهد. تقاضای القائی در زمینه عوامل متعدد اقتصادی ، ساختاری ، عوامل بازار سلامت رفتار دریافت کنندگان خدمت و فروشندگان آن و... بروز می نماید.

تعریف :

v تقاضا (÷and) : تأثیر گذاری ارائه کننده مراقبتهای بهداشتی درمانی بر تقاضای فرد به واسطه داشتن اطلاعات کافی که افزایش مصرف را به دنبال داشته و بصورت آگاهانه توسط ارائه کننده خدمت به مشتری تحمیل می گردد.

عوامل مؤثر بر ایجاد تقاضای القائی

1. اطلاعات نامتقارن در القای تقاضا :

بازار خدمات سلامت همواره از تخصیص ناکارآمد منابع با مشکلات متعددی روبرو بوده است.

یکی از عمده ترین علل این ناکارآمدی عدم تقارن اطلاعات (Asymmetry of information) موجود فیمابین مصرف کنندگان و استفاده کنندگان از خدمات درمانی اعم از (بیماران و...) و فراهم کنندگان خدمات درمانی می باشد. مسئله عدم تقارن اطلاعاتی موجود به ناتوانی استفاده کنندگان در اینکه به درستی چه مراقبتی برای درمان آن لازم است ؟ و چه خدمتی در مراکز درمانی جهت بیماری آن مناسب می باشد ، اشاره دارد. در این اثناء تخصصی بودن خدمات پزشکی ، اهمیت زیاد سلامتی برای مردم و نگرانی از عواقب بیماریها ، منجر به تسلیم شدن مراجعین در برابر فروشندگان خدمات سلامتی می گردد.

2. تشخیص های پرهزینه و ارتباط آن با تقاضای القائی

در دو دهه گذشته ، روند فزاینده هزینه ها و استفاده بیش از حد از خدمات گران قیمت مشکل جدی را برای نظامهای سلامت در دنیا بوجود آورده است. در این اثناء خدمات سلامت عمومی نیز دچار مشکل عدم تأمین منابع کافی و استفاده کمتر از حد شده است. بر اساس تجربیات بین المللی انجام شده ، اغلب برنامه های عملیاتی شده در حوزه سلامت ، قبل از انجام در خصوص انسانهای فقیر با شکست مواجه گردیده است. با این حال مشکلات تجهیزات پرهزینه تشخیصی را می توان از چند منظر مورد بررسی قرار داد:

v عدم استقرار کامل نظام تصمیم گیری هوشمند و توانمندی است که بتواند درباره ورود و استفاده و یا محدود ساختن استفاده از این تجهیزات تصمیگیری کند. که اصطلاحاً به آن ارزیابی فن آوری سلامت (Cost –effec tiveness) ابزار مورد استفاده شده در نظام سلامت نیز مورد تائید قرار گیرد.

v علاوه بر مورد فوق ، تصمیمگیری(Health technology Assessment) گفته می شود. که بایستی اثربخشی و بویژه هزینه اثربخشی در خصوص محدوده مجاز استفاده از ابزار یا تکنولوژی نیز ضروری است. بکارگیری نظام HTA می تواند استفاده از دستگاه یا تکنولوژی مربوطه را به بیماریها یا مسائل خاص تعیین شده محدود نموده تا استفاده از دستگاه هزینه ـ اثربخش باشد.

v در دسترس نبودن راهنماهای بالینی معتبر و مبتنی بر شواهد جهت استفاده و راهنمائی فراهم کنندگان و استفاده کنندگان از ابزار و تکنولوژی های پیشرفته.

v توزیع نامناسب ابزار و تجهیزات در کشور ، که باتوجه به تمرکز درنقاط خاص ، در عمل باعث بروز تقاضای القائی و استفاده ناصحیح از تکنولوژی مربوطه می گردد.

v دشواری در برخورد و ناتوانی نظام سلامت در کنترل رفتاری است که تحت عنوان تقسیم پول (Fee Splitting) شناخته می شود. که مبین حالتی است که ارائه دهنده خدمات درمانی در بخشی از بهای خدمت پرداخت شده توسط بیمار به مراکز خدمات تشخیصی و پاراکلینیکی سهیم می گردد.

v تأسیس مراکز تصویربرداری و تشخیصی به صورت مستقل که باتوجه به پتانسیل بالای جلب درآمدمالی و سوددهی مناسب ، افزایش جدی ، بروز تقاضای القائی می باشد.

v امکان تبلیغ مستقیم خدمات ارائه شده در مراکز فوق برای بیماران ، روشهای بازاریابی انجام شده با مؤلفه های اساسی بازاریابی نظام سلامت مطابقت نداشته و لازم است محدودیتهای انجام شده که در تبلیغ مستقیم دارو و یا خدمات بالینی پزشکی وجود دارد به خدمات پاراکلینکی نیز تعمیم داده شود.

v ورود بیمه های تکمیلی به پوشش خدمات تشخیصی و درمانی گران قیمت ،

کسب درآمد بیشتر توسط ارائه کنندگان خدمات

v که ممکن است در سیستمهایی با خدمات محدود نظیر مطب ها و کلینیک ها اتفاق بیفتد. که شامل خدمات غیر ضروری ، ویزیت های مکرر و... می باشد.

از جمله مصادیق تقاضای القائی در این بحث ، مربوط به بیماریهایی است که با درمان طبی برطرف شده ولی توصیه به جراحی می گردد (بطور مثال سزارین برای مادری که می تواند زایمان طبیعی داشته باشد)

v سیستمهایی با خدمات گسترده نظیر پلی کلینیک و بیمارستانها

زمانی که نظام پرداخت بر پایه خدمت ارائه شده باشد (بطور مثال (Per case , fee for services هر واحد ارائه کننده خدمت ممکن است بیماران را به خرید خدمات غیر ضروری مثل خدمات آزمایشگاهی ، رادیولوژی و... ترغیب نماید.

کارآمد نبودن نظام پرداخت به ارائه کنندگان خدمات

پائین بودن قیمت پایه خدمات در بازار سلامت در مقایسه با سایر بازارهای اقتصادی از جمله عواملی است که منجر به چند نرخه شدن فروش خدمات در این بازار شده و از سوی دیگر به خودی خود بستری برای توجیه ایجاد تقاضای القائی فراهم می کند بویژه زمانی که بیمار از سوی شرکت های بیمه حمایت می گردد.پائین بودن حق ویزیت پزشکان یا ضریب K در جراحی ها مثال هایی از این قبیل میباشد.

مؤثر نبودن سیستم نظارت بر کیفیت و استانداردهای ارائه خدمات :

با تدوین استانداردها و گایدلاینهای مؤثر و لازم در فرآیند ارائه خدمات فیزیکی که شامل :

تعداد اقلام دارویی در یک نسخه ، درصد تجویز آنتی بیوتیک و... می باشد، با ارائه این استانداردها و نظارت بر عملکرد واحدهای ارائه خدمات توسط مراجع ذیصلاح می توان به کنترل و کاهش خدمات غیر ضروری دست یافت. به عبارت دیگر فقدان یک سیستم قوی نظارت و کنترل بر ارائه خدمات و نظام تشویق و تنبیه مناسب ، زمینه ساز بروز تقاضای القائی می باشد.

نارسائی سیستم نظارت و کنترل شرکتهای بیمه گر در پرداخت سهم بیمه :

زمانی که افراد تحت پوشش حمایتی بیمه های درمانی باشند ، بدلیل پرداخت مبلغ کمتر جهت دریافت خدمات ، تمایل بیشتری به خرید خدمت اضافه دارند و این امر در زمانی که شرکت های بیمه گر نظارت و کنترل مناسبی بر نظام پرداخت خود به عنوان سهم بیمه نداشته باشند ، زمینه ساز بروز پدیده تقاضای القائی است.

افزایش نامتعادل نیروهای متخصص و ماهر نسبت به جمعیت :

با افزایش تعداد نیروهای عرضه کننده خدمت ، طبیعی است که با ثابت بودن تقاضا ، سهم فروش برای این افراد کاهش می یابد. بررسی های انجام شده حاکی از آن است که با افزایش تعداد ارائه کنندگان خدمات پزشکی ، خدمات سرپائی و بیمارستانها ، بطور محسوس افزایش یافته است.

نارسائی مدل های آموزشی در نظام سلامت:

از دیگر عوامل کمک کننده به انجام خدمات درمانی غیرضروری ، مدل آموزشی است که در این سیستم ها اگرچه ، دانشجو برای کسب دانش و مهارت تلاش می کند ولی به سبب مدل های آموزشی ، فارغ التحصیلان از توانمندی و مهارت کافی در تشخیص بیماری و مشکلات بیماران برخوردار نخواهند بود که موجبات عدم تشخیص نادرست و به تبع آن ایجاد تقاضای القائی می باشد.

با مروری بر مطالب فوق می توان عوارض و مشکلات ناشی از تقاضای القائی را در 2 بخش ، عوارض فردی و اجتماعی طبقه بندی نمود.

v عوارض فردی شامل (اتلاف سرمایه و وقت ، تحمل درد ، رنج و استرس ، عوارض ناشی از داروها و اعمال جراحی غیر ضروری و افسردگی ناشی از زمان بیماری و سردرگمی)

v عوارض اجتماعی شامل (اتلاف منابع مالی کشور ، افزایش تقاضای کاذب برای دریافت خدمات و لذا ایجاد بازار سیاه در نظام سلامت ، تراکم کار و عدم صرف وقت جهت مراقبت از بیماران توسط کارکنان سلامت و از دست رفتن فرصت برای نیازمندان به مراقبتهای دارای اولویت ) نام برد.

در پایان ذکر این نکته ضروری است که ارائه مطالب فوق صرفاً از دیدگاه و منظر اقتصادی در نظام سلامت بوده و خوشبختانه ساحت پزشکی و پزشکان خدوم کشور ما از این مسائل مبراست .

جهت کنترل و برخورد با پدیده تقاضای القائی موارد ذیل قابل تامل می باشد :

v اصلاح نظام پرداخت متناسب با وضعیت نظام سلامت کشور و بومی سازی آن

v تعرفه واقعی ( قابل پرداخت ) خدمات درمانی ارائه شده توسط پزشکان و سایر ارائه دهندگان خدمات درمانی در کشور

v استقرار کامل نظام HTA در فرآیند خرید و توزیع تجهیزات پزشکی در کشور

v تدوین استانداردها و گایدلاینها در خدمات ارائه شده در نظام سلامت

v تدوین مکانیسمهای نظارتی موثر و کارآمد در فرآیند ارائه خدمات درمانی در سطح کشور

v سطح بندی خدمات ارائه شده و متناسب با آن استفاده از تجهیزات پزشکی پیشرفته و گران قیمت

v اصلاح نقص های پوشش بیمه های پایه در کشور

v تدوین و استقرار فرآیند خرید استراتژیک ( راهبردی ) در سازمانهای خریدار خدمات درمانی

v افزایش دانش و آگاهی بهره برداران از خدمات درمانی با گسترش و ایجاد نظام اطلاعات مدیریتی در کشور